Miscellanea

Czy wiesz, że…

  • – Filister Konstanty Miller (AP 139), w czasie studiów był członkiem konspiracji Karola Hildebrandta (129). W porę ostrzeżony, uniknął aresztowania i zbiegł za granicę. Na emigracji zbliżył się w Paryżu z Cyprianem Norwidem. W 1852 r. w Paryżu ukazało się znane dzieło Norwida – “Promethidion” – wzorowany na dziełach Platona poetycki dialog poświęcony sztuce. W części pierwszej jednym z dialogujących jest Konstanty… czyli nasz filister!!!
  • – Filister Maurycy Krupowicz (AP 200), 1823 – 1891, był cenionym archiwistą i historykiem. Pracował w Centralnym Archiwum Wileńskim, był sekretarzem naukowym Komisji Archeologicznej w Wilnie (o nim zob. Polski Słownik Biograficzny, t. XV, s. 417 – 418). Władysław Syrokomla poświęcił mu wiersz: „Maurycemu Krupowiczowi, członkowi bractwa ludzi statecznych, trzeźwych i pracowitych”:
Ty, coś nie spleśniał w archiwowej pleśni,
Ty, coś uczony nie samym imieniem,
Żyjesz tym duchem, co wszyscy współcześni,
Tylko bogatszy dziejów doświadczeniem.

Ty, coś nie spleśniał w archiwowej pleśni,
Ty, coś uczony nie samym imieniem,
Żyjesz tym duchem, co wszyscy współcześni,
Tylko bogatszy dziejów doświadczeniem.
  • Dnia 19 sierpnia 2014 roku, planowo o godz. 5:15:00 czasu polskiego chińska rakieta Long March-4B wyniosła na orbitę okołoziemską nowego polskiego satelitę – “Heweliusz”, kim był Hewelius wszyscy wiedzą. Chcemy tylko przypominieć, że filister Otto Hewelke (AP 205) jest z tej samej rodziny co znakomity astronom gdański.
  • Polonusi walczyli o niepodległość Ojczyzny, nie tylko zbrojnie. Na konferencji pokojowej w Wersalu (ratyfikacja: 10 I 1920 r.), która decydowała w znacznej mierze o politycznym kształcie Europy po I wojnie św., w składzie polskiej delegacji byli dwaj konwentowicze: B. Wydżga (863) i S. Zalewski (1272), zabiegający szczególnie o dostęp Polski do morza i status Gdańska.
  • W szeregach 318 Dywizjonu Myśliwsko – Rozpoznawczego “Gdańskiego”, walczącego w czasie II wojny św. na froncie włoskim, znajdowali się dwaj filistrzy K! – pilot, major A. Rudomina Dusiacki (1502), odznaczony Virtuti Militari i dwukrotnie Krzyżem Walecznych, oraz lekarz Dywizjonu, kpt. T. Kraszewski (1465), odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego.
  • Setnym Polonusem w Polskim Słowniku Biograficznym jest fil. Kazimierz Szefer (912), którego biogram pióra Kazimierza Bema ukazał się w 47 tomie PSB.
  • Niby nic wielkiego, ale przypomnieć warto – filister Piotr Jan Komorowski (542), jest w prostej linii prapradziadem Bronisława Komorowskiego, obecnego prezydenta RP. W Konwencie byli też jego bracia: Antoni (448) i Wiktor (525), oraz bliski krewny – Jan Leopold (481).
  • 11 X 2009 r. został wyniesiony na ołtarze arcybiskup metropolita warszawski Zygmunt Szczęsny Feliński (1822-1895). Trzech filistrów Konwentu jest spokrewnionych ze św. Z. Felińskim. Tak się składa, że wszyscy noszą imię Bohdan. Fil. Bohdan Feliński (1855-1922, Alb. Pol. 768), był synem Alojzego, brata arcybiskupa. Fil. Bohdan Wydżga (1858-1938, Alb. Pol. 863), był synem Wiktorii Felińskiej siostry arcybiskupa. Wreszcie fil. Bohdan Wendorff (1904-1998, Alb. Pol. 1394), syn Oskara (fil. Arkonii), był z pewnością spokrewniony z Ewą Felińską (z domu Wendorff), matką arcybiskupa, choć tu nie potrafimy jeszcze wskazać na stopień tego pokrewieństwa.
  • Jednym z najpiękniejszych insygniów Uniwersytetu Jagiellońskiego jest łańcuch rektora. Pochodzi z 1900 r. Jest to dar “Polskich wychowańców byłego Uniwersytetu Dorpackiego” – a więc Filistrów Konwentu Polonia ! Dar wręczono podczas hucznych uroczystości 500-lecia odnowienia Uniwersytetu. Wśród prezentów od Filistrów dorpackich znalazły się także: ozdobne pudło do łańcucha, z częścią dokumentu erekcyjnego z 1364 r., życzenia Filistrów w akwareli B. Bocherta ujęte w formie gotyckiego trójłucza, a także przepiękny pokrowiec na pudło – bogato haftowany złotem i srebrem przez Polki z pracowni Stefanii Hryncewiczówny w Rydze.
  • Zapewne wszyscy wiedzą, że w Konwencie świętych nie było i nie ma. Nikt z naszych filistrów nie został wyniesiony na ołtarze, co nie dziwi…. Ale już z rodziną konwentową tak źle nie jest. Celina Borzęcka (z domu Chludzińska) (1883 – 1913), założycielka Zgromadzenia Sióstr Zmartwychwstanek, beatyfikowana w Rzymie 27 X 2007 r., to rodzona siostra (młodsza) filistra Alojzego Chludzińskiego (405).
  • Znane jest przywiązanie Polonusów do Konwentu. Przybierało ono różne formy. Oto fil. Bronisław Krzywobłocki, dnia 9 maja 1937 r. przysłał do K! następujące pismo:
 Do Wysokiego Konwentu Polonia
Uprzejmie proszę Konwent o przyjęcie chrzestnego ojcostwa nad moim synem, oraz o zezwolenie na ewentualne odbycie samego akt chrztu w lokalu konwentowym...
  • Warszawa bez Gdańska, przestałaby być stolicą wielkiego państwa“. Autor tych słów pochodzących z broszury “Abecadło Gdańskie” (Warszawa 1937 s. 53) – filister Konwentu Stanisław Zalewski, znał się na rzeczy – pracując w MSZ kierował Wydziałem do Spraw Gdańska, potem (1925-28) był zastępcą Komisarza Generalnego RP w Gdańsku. W 1928 r. wybrany do Sejmu RP był przewodniczącym Komisji Morskiej. Te słowa aktualne przed wojną, teraz gdy Konwent osiadł w Gdańsku, nabrały jeszcze głębszego sensu.
  • Popularny niegdyś, piękny walc “François” (znany m. in. w wykonaniu Mieczysława Fogga)skomponowany został przez Adama Karasińskiego jako swoisty prezent dla fil. K! Franciszka Brzezińskiego (stąd tytuł walca)
  • Powszechnie dziś używane słowo “słuchowisko” zostało wprowadzone do języka polskiego przez filistra Konwentu Mikołaja Kaszyna – uważanego za pierwszego profesjonalnego pracownika radia w Polsce.
    Fil. Kaszyn był (od 1 X 1925 r.) kierownikiem Działu Programowego Polskiego Towarzystwa Radiofonicznego (działało jeszcze zanim powstało “Polskie Radio S. A.”). Jest on autorem adaptacji i reżyserem pierwszego słuchowiska w dziejach radia w Polsce – była to “Warszawianka” Stanisława Wyspiańskiego nadana 29 XI 1925 r. (fil. Kaszyn wystąpił w roli gen. Chłopickiego). On też wprowadził do radia praktykę czytania powieści w odcinkach – sam czytał przed mikrofonem “Wierną rzekę” Stefana Żeromskiego.
  • Stolica Republiki Białoruś: Mińsk – wiele zawdzięcza fil. Karolowi Czapskiemu, który przez 11 lat (1890-1901) będąc prezydentem tego miasta, “rozjaśnił mroki mińskie elektrycznością”, “pod jego sprężystym zarządem … z brudnej prawie mieściny, przeistoczyło się w piękny gród w stylu nowożytnym”.
  • Wielu filistrów Konwentu było rektorami (prorektorami) wyższych uczelni: fil. L. Teichmann-Stawiarski Uniwersytetu Jagiellońskiego (1877/78); fil. B. Dybowski w 1900 r. został wybrany rektorem Uniwersytetu Lwowskiego, ale godności tej nie przyjął. Rektorem tej uczelni był natomiast J. Siemiradzki (1926/27). W Uniwersytecie Warszawskim rektorami byli filistrzy J. Brudziński (1915/16, 1916/17, wybrany na 1917/18 – wyboru nie przyjął) i St. Thugutt (1919/20). Fil. J. Ziemacki był pierwszym rektorem Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (1918/19) i prorektorem (1919/20). Rektorem USB był też Fil. M. Zdziechowski (1926/27). Fil. O. Achmatowicz był rektorem Politechniki Łódzkiej (1948/52) i prorektorem Uniwersytetu Warszawskiego. Fil. Leszek Szczęsny Zgliczyński był rektorem Akademii Medycznej w Warszawie (1972/79), a Fil. Marian Stefanowski rektorem Akademii Medycznej w Łodzi (1955-68). Fil. W. Tymiński był prorektorem Akademii Medycznej w Gdańsku…
  • Szereg naszych filistrów – uczonych – było członkami Polskiej Akademii Umiejętności: Aleksander Jabłonowski, Stanisław Janikowski, Benedykt Dybowski,, Józef Siemiradzki, Władysław Rothert, Marian Zdziechowski, Stanisław Thugutt, Wincenty Lutosławski, Karol Klecki, Gabriel Korbutt, Wacław Jezierski, Osman Achmatowicz…
  • Papież Jan Paweł II podczas wizyty w kościele św. Trójcy w Warszawie, powiedział w kazaniu m.in. : “tak biskup Bursche, jak biskup Michelis, którego miałem szczęście znać osobiście, swoim życiem i swoją śmiercią zaprzeczyli niejako, rozpowszechnionemu przekonaniu, że luteranin to Niemiec, a Polak to katolik.” Obaj wymienieni przez papieża duchowni, to filistrzy Konwentu…
  • Dwaj filistrzy K!: prof. prof. S. Thugutt i M. Zdziechowski byli doktorami honoris causa Uniwersytetu w Tartu.
  • Dwaj bracia, Filistrowie: Juliusz i Edmund Bursche, wybitni przedstawiciele polskiego protestantyzmu, za swą nieugietą wobec Niemców postawę, zapłacili cenę najwyższą, zgładzeni w obozach koncentracyjnych. Zgodnie z odręcznym rozkazem Heinricha Himmlera, ta rodzina “renegatów” ulec miała “totalnemu wyniszczeniu“…
  • Fil. ks. Zygmunt Michelis, aresztowany już na początku okupacji hitlerowskiej, gdy usiłowano go złamać i zmusić do podpisania volkslisty, wykrzyknął: “gdybym nawet miał w żyłach krew niemiecką, to wasze więzienne pluskwy dawno mi ją wypiły!” – był za te słowa, długo bity…
  • Fil. J. Andrzejkowicz emigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie w 1880 r. był załozycielem i pierwszym prezesem Związku Narodowego Polskiego (organizacji która jest dziś “fundamentem” Kongresu Polonii Amerykańskiej). W swej pierwszej odezwie wzywającej rodaków do zjednoczenia pisał m. in.: “Jeden za wszystkich, wszyscy za jednego”. Niechaj to będzie hasłem narodowym naszego Związku” (Filadelfia 10 sierpnia 1880 r.)
  • Fil. J. Bogusławski, przebywając na zesłaniu (1849-1855) w twierdzy w Omsku, był tam razem z wielkim rosyjskim pisarzem F. Dostojewskim, który w swych “Wspomnieniach z domu umarłych”, pisał m. in.: Bogusławski to “człowiek przezacny i nawet wielkoduszny… nigdy nie przestałem go lubić“…
  • Fil. Stanisław Feliks Bzura, był pionierem uprawy w Polsce odmian winorośli odpornych na warunki klimatyczne i choroby pasożytnicze. W plantacji założonej w Jabłonnie k. Warszawy wyselekcjonował kilka znakomitych odmian. Napisał “Winorośl i zastosowania jej do przemysłowej hodowli w Polsce”. Warszawa 1938.
  • Fil. Adam Wikszemski był wynalazcą “fotograficznej rejestracji drgań dźwiekowych” – patent berliński z 6 XI 1889 r. – był to pierwszy tego typu patent na świecie.
  • Powieść fil. J. Weyssenhoffa “Soból i panna” (1911), doczekała sie w Polsce blisko 20 wydań (była też sfilmowana), oraz przekładów na angielski, niemiecki, francuski, włoski, czeski i esperanto.
  • Fil. Bohdan Wendorff – w latach 1975 – 1990 był szefem Kancelarii Prezydenta RP (na emigracji) – z tej racji był nazywany “klucznikem Zamku“.
  • Fil. Jan Bołbott był dowódcą plutonu “Tynne” 4 Kompanii Baonu “Sarny” Korpusu Ochrony Pogranicza, umiejscowionej na tzw. “Linii Sosnkowskiego”. Była to nowoczesna linia żelbetonowych fortyfikacji biegnąca wzdłuż granicy sowieckiej na północnym Wołyniu. Pluton fil. ppor. Bołbotta bronił się przed przeważającymi siłami Rosjan w miejscowości Tylne we wrześniu 1939 r. Bołbott posiadał 49 ludzi przeciwko świetnie wyposażonemu przeciwnikowi posiadającemu sprzęt ciężki. Rosjanie nie mogli złamać ducha poświęcenia i odwagi, jaką posiadali obrońcy. Wróg nie mogąc przełamać zażartej obrony, nie bacząc na własne straty w ludziach, obłożył całość bronionej fortyfikacji materiałem łatwopalnym – paląc żywcem obrońców. Walki trwały od godzin popołudniowych 19 września do świtu 20 września, kiedy to wszyscy obrońcy fortyfikacji wraz z dowódcą polegli śmiercią bohaterów. Imię bohaterskiego żołnierza nadano w 2004 r. strażnicy Straży Granicznej w Dołhobrodach, gdzie pamięć Patrona darzy się wielkim szacunkiem. W 2005 r. Konwent Polonia gościł na zaproszenie dowódcy Strażnicy w Dołhobrodach.
  • Fil. Władysław Wińcza (patrz: zdjęcia filistrów) osiadł po wojnie w Afryce (Tanzania, Kenia, RPA), miał tam dobrze funkcjonujące przedziębiorstwo -“Hunters and Guides. Kenia Ltd.” Był znakomitym myśliwym – wicedyrektorem “Professional Hunters Association of East Africa“. Jego żona, Ada Wińcza jest autorką książek: “Wspaniali Masajowie” (1976), “Safari – hatari” (1982), “Opowieści z sawanny i buszu” (1981,1983).
  • Fil. Witold Jodko Narkiewicz (członek “Wielkiego Proletariatu”, jeden z załozycieli PPS, bliski współpracownik J. Piłsudskiego, wiceminister Spraw Zagranicznych RP), w Dorpacie założył pijackie “Towarzystwo Trzeźwości” (członkami byli A. Niemojewski, R. Radziwiłłowicz), którego posiedzenia odbywały się po pijanemu, wobec stojącej na stole butelki z napisem “aqua fontis” (woda źródlana), był też żartobliwy statut “Towarzystwa”.
  • Fil. August Loth (m.in. senior diecezji warszawskiej kościoła ewangelicko-augsburgskiego), był współzałozycielem i pierwszym prezesem klubu sportowego “Polonia” w Warszawie.
    Fil. Karol Manitius (m.in. superintendent generalny kościoła ewangelicko-augsburgskiego w Królestwie Polskim), przyczynił sie do powstania ewangelickiej misji “Polonia” w Afryce.
    Fil. Julian Majkowski, zasłużony współtwórca rozwoju i renomy Buska jako uzdrowiska – zbudował w tym mieście willę “Polonia” w której mieszkał. W czasie wojny była tam siedziba Gestapo, po wojnie UB – obecnie Galeria Sztuki “Zielona”…
  • Fil. Aleksander Mohl, jezuita, w 1901 r. wyjechał na misję do Afryki. Po powrocie opracował gramatykę języków Bantu znad dolnej Zambezi ( “Praktische Grammatik der Bantu Sprache von Tete”. Kraków 1904) i wydał zbiór bajek afrykańskich.
  • Fil. Feliks Jabłczyński, w swoim czasie ceniony malarz (jego obrazy są przechowywane m. in. w Muzeum Narodowym w Warszawie), był człowiekiem o szerokich zainteresowaniach, był też chemikiem… Wynalazł m. in. “mydło do mycia warzyw”, który to wynalazek z umiarkowanym skutkiem propagował w wydanej przez siebie broszurze…
  • W 1926 r., po zamachu majowym Marszałek Józef Piłsudski wysunął kandydaturę Filistra Konwentu, prof. Mariana Zdziechowskiego na prezydenta RP. Filister odmówił. Prezydentem RP został wtedy Ignacy Mościcki, filister K!Welecja.
  • Gdy w 1878 r. Konwent postanowił urządzać sobótki, com. Ksawery Watraszewski napisał dziś niestety zapomnianą piosenkę (autorem melodii był com. Paweł Schroetter), z której znamy tylko jedną strofkę:
 Sobótki nastały, tak niosą nam wieści
I niech Polonia się dowie,
Że każdy za swoje kopiejek trzydzieści
Ululać się może Panowie!
  • Fil. Ksawery Watraszewski (do swej śmierci w 1929 r. prezes Stowarzyszenia Filistrów Konwentu w Warszawie) był nie tylko znakomitym lekarzem, ale i znanym w Warszawie spirytystą. Ogłosił z tej dziedziny szereg książek: “Karta z zamkniętej księgi bytu” (1919); “Z tajemnych dziedzin ducha” (1923); “Z zaświatów” (1923)…
  • Wielu filistrów K! to wybitni działacze antyalkoholowi, m. in.: Benedykt Dybowski (był m. in. autorem wydanej w Lwowie ulotki “Co mieści w sobie kufel piwa“…), Rafał Radziwiłłowicz, Wincenty Lutosławski, Karol Klecki, Eliasz Bregmann….
  • Fil. Tomasz Potocki wspierał organizacyjnie, a zwłaszcza finansowo budowę Teatru Polskiego w Warszawie. Zmarł na trzy miesiące przed inauguracyjną premierą. Dla uczczenia jego pamięci 15 stycznia 1913 r. w gmachu Tatru Polskiego wmurowano tablicę mu poświęconą.
  • Fil. Władysław Drucki-Lubecki był pierwszym prezesem (wybranym na zebraniu założycielskim 7 grudnia 1909 r.) Towarzystwa Automobilistów Królestwa Polskiego.
  • Jeden z najbardziej zasłużonych dla Konwentu filistrów – Bohdan Wydżga, był znakomitym (do dziś cenionym) tłumaczem poezji francuskich symbolistów Verlaine’a, a zwłaszcza Baudelaire’a (“Wino i haszysz” 1926; “Kwiaty zła” 1927).
  • Fil. Klemens Zan (syn Tomasza – filomaty) konspirator związany z rosyjską “Ziemią i Wolą“, został zastrzelony przez carską Ochranę (w pociągu w okolicach Wilna)…
  • Fil. Apolinary Pietkiewicz, był autorem pierwszego polskiego podręcznika meteorologii – “Meteorologia” (Kraków 1872)
    Com. Konstanty Dziewulski był tym, który zaproponował i przeprowadził uchwałę Konwentu (6 II 1909 r.), która dała początek stopnia pośredniego między fuksem i komilitonem – czyli barwiarza
    Fil. Witold Kieżun, lekarz i człowiek o którym mówiono, że był najwyższym mężczyzną w Wilnie, często był zapraszany do udziału w pojedynkach. Przyczyna była prosta – jako bardzo wysoki, stawiał bardzo długie kroki, którymi odmierzał odległość pomiędzy mającymi się strzelać przeciwnikami a przy okazji był bezpłatnym lekarzem…
  • Kilku Polonusów przed podjęciem nauki w Uniwersytecie Dorpackim, studiowało na Politechnice w Rydze, będąc tam członkami korporacji Arkonia (Michał Ordęga, Wincenty Lutosławski, Alojzy Wierzchlejski, Stefan Medeksza) i Welecja (Władysław Waleszyński, Tadeusz Giedroyć)
  • Fil. Jerzy Żułkwa jeszcze w czasie studiów na Uniwersytecie Stefana Batorego jako aktor – statysta występował w Teatrach Miejskich w Wilnie. Po wojnie, w 1954 r. złożył egzamin aktorski. Związany był z Teatrem im. Jaracza w Olsztynie (był – zastępcą dyrektora). Celował w rolach charakterystycznych – Morton w “Marii Stuart” Słowackiego, Kreon w “Antygonie” Anouilha, Gospodarz w “Weselu” Wyspiańskiego…
  • Fil. Jan Trynkowski w pierwszej poł. lat 50. ubiegłego stulecia (był wtedy młody i piękny) występował w amatorskim Teatrze im. St. Jaracza w Otwocku, grając m.in. jako hr. Alfred (amant!!!) w “Mężu i żonie” Aleksandra Fredry,
  • Fil. Lucjan Kraszewski (brat pisarza J.I.K.) był zdolnym malarzem i rysownikiem; zesłany po powstaniu styczniowym (do Kunguru w gub. permskiej), zajął się fotografią stając się jednym z pierwszych polskich artystów fotografików,
  • Przez szereg lat Państwowy Instytut Meteorologiczny był “w rękach” Polonusów. W 1922 r. wicedyrektorem został Fil. Stefan Hłasek-Hłasko, by już po 2 latach stać się dyrektorem i wykazać się talentem znakomitego organizatora. Po nim stanowisko to piastował Fil. Bolesław Bonasewicz (brat Fil. Adama B.)
  • Dekle fuksowskie w Dorpacie były gładkie, bez wyszyć. Obecnie noszoną gwiazdę identyczną z tą na deklu barwnym, Konwent pozwolił nosić w 1923 r. na propozycję com. Odo Klasse,
    Fil. Stefan Burhardt wielce zasłużony bibliotekarz (przed wojną kierował Biblioteką Wróblewskich w Wilnie, po wojnie był dyrektorem Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu), jest autorem ogromnego dzieła (wydanego tylko częściowo): “Polonez – katalog tematyczny” – zbioru informacji o ok. 12 tys. polonezów – autorstwa polskich i obcych kompozytorów…
  • W bardzo licznych polskich miastach są ulice noszące imiona naszych znakomitych filistrów. W samej Warszawie jest ich 5: J. Burschego, T. Chałubińskiego, B. Dybowskiego, B. Limanowskiego
    i A. Pawińskiego (jest jeszcze ul. Rościszewska – ale to chyba nie to …)
  • Wiele najróżniejszych instytucji nosi imię jednego z wielu filistrów K! Tytułem przykładu lista (zapewne niekompletna) instytucji noszących imię fil. T. Chałubińskiego:  Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem; Polskie Tow. Tatrzańskie Oddział w Radomiu; Szpital w CzęstochowieSzpital Specjalistyczny w Radomiu; Szpital Powiatowy w Zakopanem; Szpital w Ostrowiu Wielkopolskim; Szpital Powiatowy w Strzelnie; Klub Honorowych Dawców Krwi przy Zakładach Azotowych w Tarnowie-Mościcach; Zespół szkół Medycznych w Koszalinie; IV Liceum Ogólnokształcące w Radomiu; LXVIII Liceum Ogólnokształcące w Warszawie; Gimnazjum nr 8 w Bielsku-Białej; Szkoła Policealna nr 4 Samorządu Województwa Łódzkiego w Łodzi; Szkoła Podstawowa nr 280 w Warszawie…
  • Fil. Antoni Giedroyć był geologiem pracującym na ziemiach Polski i na Syberii. W 1881 r. prowadził badania w dorzeczu Amu Darii, w l. 1883 – 1890 pracował na obszarch dawnej Rzeczypospolitej (“Sprawozdanie z badań gieologicznych wzdłuz linii Kolei Wiedeńsko – Rowieńskij w roku 1884 i 1885 dokonanych przez księcia Antoniego Giedroycia”), w latach 1895 – 1898 prowadził badania wzdłuż linii kolejowych budowanych na Zabajkalu….

pierwsza publikacja: 29-11-2005 r.

Przygotował, zebrał i opracował: Fil. Jan Trynkowski (1520)
Informacja o Fil. Janie Bołbocie pochodzi ze strony internetowej Strażnicy Straży Granicznej im. Jana Bołbotta w Dołhobrodach.